W „Gazecie Wyborczej” ostatniego dnia ubiegłego roku ukazał się artykuł autorstwa Ewy Siedleckiej zatytułowany „Polacy hojni w kryzysie” opisujący badanie stowarzyszenia Klon/Jawor dotyczące zjawiska wspomagania finansowego różnych organizacji i stowarzyszeń oraz wolontariatu. Ponad połowa artykułu opisuje formy wspierania (datki do puszek, smsy) i ich cele (na potrzebujących, na pomoc humanitarną, na wspólnoty i ruchy religijne, na WOŚP). W drugiej części artykułu autorka skupiła się na zjawisku wolontariatu. Pozwolę sobie zacytować odpowiedni fragment: W mijającym roku 13%, czyli 3,8 mln Polaków, poświęciło czas na pracę społeczną. To oznacza zatrzymanie tendencji spadkowej, która trwa od 2005 r., kiedy to zaangażowanie w wolontariat deklarowało 23,2 proc. respondentów. Blisko 70 proc. wolontariuszy przepracowało ponad pięć godzin, co czwarty – 50 godzin i więcej. Blisko połowa wolontariuszy deklaruje, że pracuje społecznie, bo sprawia im to przyjemność i jest ciekawe. Najczęściej pracowali na rzecz WOŚP, Ochotniczej Straży Pożarnej, GOPR i WOPR oraz w „sferze edukacji i wychowania”, a więc np. na rzecz szkoły, do której chodzili oni sami lub ich dziecko, a także na rzecz organizacji religijnych i parafialnych.

Chciałabym się w niniejszym artykule skupić na tym cytacie. Co mnie w nim tak uderzyło? Dwie rzeczy: liczba godzin, którymi chwalą się badani wolontariusze i brak pewnej (pewnych) organizacji ze „sfery edukacji i wychowania”.

Sprawa pierwsza: 70% wolontariuszy przepracowało 5h, 25% - 50h i więcej. Z artykułu można wywnioskować, że jest to liczba godzin przepracowanych w ubiegłym roku. Wygląda to naprawdę pięknie, jeżeli policzy się i wyciągnie średnią tygodniowo – ¼ Polaków poświęca godzinę tygodniowo na pracę społeczną. Przez godzinę w tygodniu jedna osoba siedzi z dziećmi i pomaga w odrabianiu lekcji, inna siedzi w hospicjum, trzecia uczy seniorów obsługi Internetu, czwarta pomaga odnawiać szkołę itp.

A teraz popatrzmy na instruktorów harcerskich:
Przypadek I (drużynowy pracujący zgodnie z metodyką, z zastępem zastępowych, drużyna jest aktywna):
- zbiórki zastępu zastępowych – 1x miesiąc (1,5h) x 10 m-cy =15h
- zbiórki drużyny – 1 (1,5h) x miesiąc x 10 m-cy = 15h
- odprawy drużynowych – 1(1,5h)x miesiąc x 10 m-cy = 15h
- rajdy – 1(5h) x miesiąc x 10 m-cy = 50h
- biwaki – 4 (48h) /rok = 192h
- zimowisko 7 dniowe =168h
- obóz 26 dniowy =624h

Razem: 1079h (+ czas na przygotowanie zbiórek, rajdów, biwaków itd)

Przypadek II (drużynowy zastępodrużyny średniopracującej, bez zastępu zastępowych, średnioaktywnej):
- zbiórki drużyny – 4 (2h) x miesiąc x 10 m-cy = 80h
- odprawy drużynowych – 1(1,5h)x miesiąc x 10 m-cy = 15h
- Rada Drużyny – 4(1,5h) /rok = 6h
- rajdy – 2(5h) /rok = 10h
- biwaki – 2 (48h) /rok = 96h
- obóz 14 dniowy =336 h

Razem: 543h (+ czas na przygotowanie zbiórek, rajdów, biwaków itd)

Przypadek III (drużynowy pełniący dodatkowo funkcję skarbnika hufca)
j.w +:
- dyżur w hufcu - 4 (3h) x miesiąc x 10 m-cy = 120h
- opracowanie sprawozdań budżetowych, raportów miesięcznych, podpisywanie umów, rozliczanie dotacji, obozów, zimowisk itp – 3h /tydz x 52 tyg =156h

Taki drużynowy oprócz 1079h lub 543h ma dodatkowo 276h rocznie.

Te 50h u 25% respondentów blakną trochę przy liczbie 1079h naszych instruktorów harcerskich. Co nie znaczy, że ta ¼ Polaków robi za mało i mogłaby robić więcej. Nie chcę tu pomniejszać ich zasług, ponieważ dzięki nim inni korzystają z ich wiedzy czy umiejętności. Każdy daje tyle, ile może. Boli mnie natomiast to, że praca instruktorów harcerskich, która zajmuje im 10-20x więcej czasu jest w ogóle niedostrzegana.

Sprawa druga: żadna z organizacji harcerskich nie została wymieniona jako organizacja ze „sfery edukacji i wychowania”. Może się mylę, ale harcerstwo uczy (czyli edukuje) i wychowuje, więc powinno być wliczane w tę sferę. Jeżeli policzymy, że w ZHP mamy 100 tys. członków, w ZHR – 20 tys., w SH – 1500, w SHK „Zawisza” – 1000, to daje to 127,5 tys. zrzeszonych harcerzy i instruktorów. Można założyć, że 10% z tego to kadra (u mnie w hufcu liczącym ok. 400 osób 40 osób to kadra instruktorska, więc przyjmuję mniej więcej taką proporcję), więc 114 750 osób, to harcerze-wychowankowie (jeżeli odejmiemy pełnoletnich wędrowników, starszyznę i seniorów, to dla łatwiejszego rachunku przyjmijmy 100 000). Nie wydaje mi się, żeby była to mała liczba, nawet w skali całego kraju. A mimo to wymieniane są organizacje religijne i parafialne, a harcerstwo jest pomijane.

Dlaczego tak się dzieje? Co jest tego przyczyną?
Widzę tutaj przede wszystkim brak świadomości w społeczeństwie, że instruktor harcerski jest wolontariuszem, że pracuje społeczne na rzecz wspólnoty lokalnej wychowując i przygotowując najmłodszych jej członków do życia w społeczeństwie. Poświęca swój czas na obce mu dzieci (bo to ani własne, ani kuzyni), czasami usłyszy „Dziękuję”, a efekty swojej pracy wychowawczej zobaczy (albo i to nie) za kilka – kilkanaście lat. Staż w tej pracy w żaden sposób mu się nigdzie nie wlicza (ani do ZUSu, ani u innych pracodawców), pieniędzy z tego nie ma (bardzo często dokłada do tego interesu), od rodziców słyszy uwagi, że dziecko się przeziębiło, a od nieznajomych chamów na ulicy – gwizdy i słowa wyśmiewające go idącego w mundurze.

Drugim ważnym aspektem (nie wiem, czy nie pierwszym) jest brak tej świadomości u samej kadry instruktorskiej. Który komendant hufca czy chorągwi podpisuje ze swoją kadrą umowy wolontariackie? Większość pewnie tylko na okres HAL/HAZ (z tym się spotkałam), a ile na pracę śródroczną i prowadzenie drużyn? Znam jedną jednostkę w ramach ZHP, która z większością swoich instruktorów (szczególnie tych młodych, w wieku produkcyjnym) podpisuje taką umowę – to jest Muzeum Harcerstwa.

Dopóki my sami, instruktorzy, nie uświadomimy sobie, że nasza praca, to nic innego jak wolontariat, że to co robimy, kwalifikuje się jako podmiot ustawy o wolontariacie, dopóty nikt nie będzie nas tak traktował. Potrzebna jest ogólnopolska kampania (szeroko rozumiana) promująca hasło „Instruktor to też wolontariusz”.

Wszyscy zapewne czekają na Ustawę o harcerstwie, która ma rozwiązać wszystkie nasze problemy. Nie łudźmy się – nie będzie tak pięknie. Do ustawy potrzebne są też akty wykonawcze, czyli rozporządzenia odpowiednich ministrów (a ustawa o harcerstwie może zahaczać o kilka – Sportu i Turystyki, Edukacji, Szkolnictwa Wyższego, Pracy i Polityki Społecznej, MON, MSWiA), to możemy czekać na to dobre kilka lat. Wykorzystajmy te kilka lat na działania, które są nam dostępne, wykorzystajmy to prawo, które mamy do dyspozycji – a za te kilka lat będzie nam o wiele łatwiej korzystać z dostępnej już wtedy (miejmy nadzieję) Ustawy o harcerstwie.

pwd. Agnieszka Fietkiewicz



-------------------------------------------------
Nr HR-a: 6/2009