NARODZINY WYCHOWANIA -  Pierwszy rozdział w historii wychowania (w poszukiwaniu korzeni metody harcerskiej)

Historia pokazuje nam różnorodne podejście do wychowania dzieci i młodzieży na przestrzeni wieków. To jakie przyświecały wychowawcą cele i zamierzenia różniło się czasami znacząco. Jednak dziś zadamy sobie pytanie jak to się narodziło. Jak pierwsi ludzie skupiający się w prymitywne społeczeństwa wpływali na kształtowanie się młodego człowieka w osobę dorosłą.

Co na przykład sprawiało, że dany człowiek był uznawany za gotowego do przejścia na następny etap rozwoju.

Już ludzie pierwotni starali się wychowywać swoje dzieci i młodzież. Pierwsze rozdziały naszej historii wychowania to właśnie czasy prehistoryczne. Jak widać szmat czasu dzieli nas od narodzin wychowania jako świadomej czynności społecznej.

Człowiek zmieniając swoje otoczenie i dostosowując je pod swoje potrzeby rozwijał się sam.

Wychowanie młodzieży jako świadoma czynność społeczna pojawiła się u wszystkich ludów pierwotnych już wtedy kiedy zaczynały panować nad otaczającym je światem przyrody. Ludzie pierwotni naturalnie wprowadzali nauczanie dzieci i młodzieży oraz rozwijali je wraz z rozwojem człowieka i społeczeństwa. Każdy wyraźny postęp w dziejach kultury materialnej społeczeństwa pierwotnego pociąga za sobą jakościowy wzrost procesów pedagogicznych. Kiedy narzędziem był zwykły kamień wszystko było prostsze.

Proste czynności które w późniejszym czasie ewoluowały pociągały za sobą rozwój czynnosci wychowawczo-pedagogicznych. Stosunkowo prosto wytłumaczyć jak rozbić coś kamieniem trudniej już obsługi ciosanego toporka gdzie już trzeba zwrócić uwagę na więcej rzeczy, na to by ciąć pod skosem by mieć rozstawione nogi zabezpieczając się przed uderzeniem i oczywiście uważać na palce. Z rozwojem człowieka rozwijały się także czynności i narzędzia. Z czasem stały się na tyle skomplikowane że nauczenie kogoś jednym zdaniem jak w przypadku kamienia stawało się nie możliwe. Pojawiło się nauczanie. Starsi pokazywali młodszym jak wykonać dane narzędzie i jak nim pracować.

W książce profesora Łukasza Kurdybacha dzielimy dzieje społeczeństw pierwotnych na 3 okresy:

-Okres pierwotnej hordy

-Okres ustroju rodowego

-Okres demokracji wojskowej

Okres pierwotnej hordy charakteryzował się niskim stanem sił wytwórczych. Ludzie łączyli się w małe grupy. Kierowali się tzw. KOMUNIZMEM PIERWOTNYM. Wszyscy byli sobie równi i pracowali dla dobra grupy. Nie znano wtedy wyzysku innego człowieka. Ludzie nie dzielili się na klasy. Wszyscy mieli jednakowe prawa. Najwięcej o sposobie wychowania dzieci w tym okresie dowiadujemy się z zabawek jakie znaleziono na wykopaliskach. Były to głównie miniaturowe wersje narzędzi dostosowane do siły i wytrzymałości dziecka. Świadczyło to między innymi że poprzez zabawę taka zabawkę wdrażano dziecko w zadania już dorosłego człowieka. Wspólne prace dorosłego i dziecka były świetną okazją na oddziaływanie wychowawcze. Także możemy wnioskować z tego ze wychowanie wtedy miało charakter bezpośredniego oddziaływania osoby dorosłej na dziecko. Pierwsze zawiązki wychowania pojawiły się w momencie kiedy człowiek oprócz zwykłego zbierania i spożywania gotowych tworów przyrody zaczął także zdobywać pożywienie za pomocą prymitywnych narzędzi. Gdyż przygotowanie i korzystanie nawet z prymitywnych narzędzi wymaga wcześniejszej chociaż krótkiej nauki. Pierwsze nauczanie i wychowywanie polegało głównie na pokazywaniu pewnych metod wytwarzania i korzystania z prymitywnych narzędzi oraz ogólnych zasad współżycia społecznego jakie panowały w danej grupie. Z czasem ludzie zaczęli nakreślać konkretne cele do jakiego dążyło dane społeczeństwo. Kiedy praca ludzka stawała się procesem bardziej złożonym i wymagała coraz więcej czynności, które tylko pośrednio dążyły do zaspokajania potrzeb jednostki, wtedy świadomość ludzka zaczynała obejmować potrzeby coraz szerszych grup społecznych.

Wychowanie nie zmierzało tylko do zaspokajania osobistych potrzeb wychowujących i wychowywanych. Przygotowywało młodzież do realizacji celów całego społeczeństwa. Nadawało dzieciom określony charakter i wyrabiało w nich wymagane przez społeczeństwo cechy. Jednak w dalszym ciągu stopień świadomości wychowawczej był w tym okresie stosunkowo niewielki.

W okresie ustroju rodowego nastąpiły znaczące zmiany w zakresie środków i metod produkcji. Człowiek pierwotny wprowadził do pożywienia ryby i inne zwierzęta oraz rośliny uprawne. Zaczęto korzystać z ognia łuków i innych bardziej już rozbudowanych narzędzi. Zabawki także ewoluowały i z miniaturowych ciosanych kamieni stały się miniaturowymi łukami z których dzieci strzelały do glinianych zwierzątek w ramach zabawy i nauki. Rodzina była środowiskiem wychowawczym dla dzieci. Jednak to nie rodzice mieli największy wpływ na ich wychowanie. Osobą w pełni za to odpowiedzialną był brat matki. Miał pełna kontrole wychowawcza na swoich siostrzeńców i siostrzenice. Podobnie to działa do dziś w plemieniu Mosuo w chinach. Tam także wychowaniem zajmuje się brat matki dzieci. Od ok 6-7 roku życia największą rolę wychowawczą głównie chłopców odgrywają tzw. Republiki dziecięce. Czyli zespoły złożone z kolegów o podobnym wieku gdzie dzieci razem się bawią, pracują. Rozstrzygają konflikty i nieporozumienia naśladują dorosłych i uczą się dyscypliny szacunku bliźniego oraz podporządkowania woli zbiorowości. Głównym celem wychowawczym w okresie ustroju rodowego jest przekazywanie młodzieży wiadomości umiejętności i nawyków jakie są potrzebne przy zdobywaniu środków do życia.

Nauczanie dzielono na kilka części.

-Robienie i posługiwanie się narzędziami i bronią oraz nauka o polowaniu, zwierzętach i wzmacnianie siły fizycznej chłopców. Także znoszenie zmian klimatu, hart, wytrzymałość, sprawność i zręczność.

-Początki wiary i sztuk magicznych. Przesądy i symbole magiczne mające pomoc dziecku w przyszłym życiu.

-Wychowanie moralne poprzez opowiadanie mitów legend i opowiadań które nakierowywały młodzież na cnoty najwyżej cenione w społeczeństwie czyli pracowitość i sprawiedliwość.

-Dzieci także prócz naśladownictwa grały w gry wojenne zeby przygotować się do wojen pomiędzy wrogimi szczepami. Wojny w tym okresie miały charakter zemsty lub walki i terytorium.

Nauczanie i wychowanie w tym okresie było nacechowane raczej pozytywnymi wzmocnieniami pedagogicznymi. Dzieci za dobrze wykonaną pracę lub zadanie chwalono i nagradzano.

Ostatnim etapem wychowania była INICJACJA – tzw. szkoła leśna. Tak w wychowanie zaczął ingerować cały szczep intensywnie sprawdzając i uzupełniając braki w nauce dzieci przechodzących inicjacje. Dzieci mogły przystąpić do tego rytuału kiedy były dojrzałe płciowo. Sam rytuał trwał czasem nawet miesiącami i był nacechowany niezwykłą intensywnością. Często dzieci pomimo nauki wcześniejszej nie pojmowały wielu rzeczy z powodu zbyt młodego wieku. Wszystko było uzupełniane podczas inicjacji. Po zakończeniu rytuału stawały się dorosłe.

Ostatnim okresem jest okres demokracji wojskowej. Jego pochodzi od niezwykle ważnego aspektu wojennego społeczeństwa w tym okresie i rządów demokratycznych wieców i zgromadzeń. Ludzie zaczęli posiadać więcej umiejętności i możliwości wyrabiania narzędzi i produktów. Zaczęło się także pojawiać pismo literowe. Pogłębił się podział pracy, już nie szkolono wszystkich we wszystkim. Każdy kto był jakimś specjalistą nauczał następców w swojej rodzinie. Specjaliści i ludzie pałający się danym zawodem chronili ściśle swoje tajemnice, wiec zawodu można było się nauczyć tylko u paru konkretnych ludzi zajmujących się nim w danym szczepie. Społeczeństwo zaczęło się dzielić na plemiona pasterskie i rolnicze. Bydło zaczęło pełnić funkcje pieniądza. Pojawiło się także niewolnictwo. Społeczeństwo z równego zaczęło się dzielić na wolnych i nie wolnych, bogatych i biednych. Co doprowadziło do całkowitego upadku komunistycznej wspólnoty rodowej. Mniejsze szczepy zaczęły łączyć swoje tereny i tworzyć narody które miały przywódców, zgromadzenia i rady – to one rządziły danym społeczeństwem. Przygotowanie do wojen było istotnym zajęciem każdego wolnego człowieka.

Wychowanie zaczęło być zależne od klasy i majątku rodziców dziecka. Za wspólna akcje pedagogiczna szczepu często trzeba było zapłacić w formie wniesienie ekwiwalentu. Starsi którzy zajmowali się nauczaniem także nie chcieli już robić tego społecznie. Co gorsza także inicjacja była odpłatna. Ludzie których rodziców nie było stać na ten rytuał stawali się gorsi i równi klasą prawie niewolnikom gdyż nigdy według społeczeństwa nie osiągnęli dojrzałości. Podczas inicjacji niektóre dzieci lepiej urodzone ( dzieci członków rady, przywódców) miały dodatkowe lekcje na których uczyły się rządzić i kierować działaniami wojennymi.

Co od razu nakierowywało ich na daną funkcje w dorosłym życiu.